Ο μύθος της Ιφιγένειας και η συστημική προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας στο Συνέδριο Δραματοθεραπείας
Ένα βιωματικό εργαστήρι με κέντρο την αξιοποίηση του μύθου της Ιφιγένειας συντόνισε ο Διονύσης Λ. Σακκάς, μέλος της Επιστημονικής Ομάδας του ΑΚΜΑ, Ψυχίατρος- Ψυχοθεραπευτής και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Συστημικής Θεραπείας (ΕΛΕΣΥΘ), στο 1ο Διεθνές Συνέδριο Δραματοθεραπείας & Παιγνιοθεραπείας. Επίσης, σε ένα στρογγυλό τραπέζι, μαζί με τους Παιγνιδοθεραπευτές – Ψυχοθεραπευτές Βίκυ Ζέρβα – Σπανού και Πέτρο Βαγιάκο, ο κ. Σακκάς μίλησε για τη συστημική προσέγγιση της ψυχικής ανθεκτικότητας στην παιγνιοθεραπεία και τη θεραπεία.
Θέμα του συνεδρίου ήταν η «Ψυχική Ανθεκτικότητα μέσα από το Τραύμα – Το Αρχέτυπο του Πληγωμένου Θεραπευτή». Το συνέδριο διοργάνωσε η Πανελλήνια Επαγγελματική Ένωση Δραματοθεραπευτών & Παιγνιοθεραπευτών (Π.Ε.Ε.Δ.Π.) και πραγματοποιήθηκε στις 19 – 20 Μαΐου 2018 στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.
Προφορικές ανακοινώσεις από διακεκριμένους ομιλητές της Ελλάδας και του εξωτερικού, βιωματικά εργαστήρια, αναρτημένες ανακοινώσεις, θεατρικά δρώμενα και παράλληλες δράσεις, περιελάβανε, μεταξύ άλλων, το επιστημονικό πρόγραμμα του Συνεδρίου.
Οι θεματικές του Συνεδρίου αφορούσαν στη διερεύνηση των τρόπων που οικοδομείται η ψυχική ανθεκτικότητα στο τραύμα μέσα από τη θεραπευτική σχέση.
Ο Διονύσης Λ. Σακκάς, στο βιωματικό εργαστήρι με στόχο την αξιοποίηση του μύθου της Ιφιγένειας, έδωσε έμφαση στην τραυματική δυναμική των ρόλων: σωτήρα – θύματος – θύτη – παρατηρητή.
Μια σύντομη παρουσίαση για το βιωματικό εργαστήρι που συντόνισε ο κ. Σακκάς έχει ως εξής:
«Το Δέος που γεννάται όταν αντιλαμβάνεται κανείς ότι μια επιλογή ενός προσώπου μπορεί να το καθιστά ταυτόχρονα σωτήρα, θύμα και θύτη του εαυτού του και την ίδια στιγμή σωτήρα, θύτη και θύμα άλλων, δεν θα μπορούσε να το διδάξει άλλος τραγικός παρά μόνο ο Ευριπίδης. Κι αυτό το έκανε με τους πολυφωνικούς ήρωές του, σε ένα πολυφωνικό διάλογο, όχι βέβαια στην περίοδο της ακμής της Δημοκρατίας της Αθήνας, (και των μονοφωνικών ηρώων) αλλά στην περίοδο ήττας και παρακμής της.
Η τελευταία τραγωδία του «Ιφιγένεια Εν Αυλίδι», που παίχτηκε και βραβεύθηκε ένα χρόνο μετά το θάνατό του (405 π.Χ.), προσφέρεται για τη μελέτη του αρχετυπικού ερωτήματος και των συνεπειών του: Ο κόσμος δομείται σε τριάδες (Τιμαίος) ή τετράδες (Πυθαγόριοι), όπως θα έψαχναν ο ψυχαναλυτής Καρλ Γιουνγκ και ο φυσικός Βόλφγκανγκ Πάουλι, συνεργαζόμενοι στην ανάλυση των ονείρων του τελευταίου.
Μήπως και οι μαύρες τρύπες που ροφούν το θεραπευτή και τη θεραπευτική ομάδα μαζί με τους θεραπευόμενους εμπεριέχουν την ίδια δυναμική; Ο Μιχαήλ Μπαχτίν με τη μελέτη του Πολυφωνικού Διαλόγου Εαυτού αλλά και την ίδια την τριάδα του (με Βολόσινοφ και Μεντβέντεφ) και του κύκλου του, έχει πολλά να προσφέρει. Οι επιστημολογικά λαθεμένες προσεγγίσεις των προγραμμάτων για το “bulling”, με την παγίδα που στήνουν στον «Σωτήρα» εκπαιδευτή-θεραπευτή, ζητούν αναδόμηση. Τα παθήματα της οικογένειας των Ατρειδών και των προγόνων τους, εντός των πλαισίων τους, μπορούν να προσφέρουν στους συμμετέχοντες στο Βιωματικό Εργαστήρι ευκαιρίες για τη μελέτη της δυναμικής της τετράδας Σωτήρας-Θύμα-Θύτης-Παρατηρητής, που πληγώνει ή απελευθερώνει αλλά και άλλων υπαρξιακών ερωτημάτων και ζητημάτων, που ίσως αναδυθούν μέσα από τη Διεργασία Ομάδας».
Το στρογγυλό τραπέζι με θέμα «Συστημική Προσέγγιση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας στην Παιχνιοθεραπεία και τη Δραματοθεραπεία», συντόνισαν ο κ. Σακκάς και οι Παιγνιδοθεραπευτές – Ψυχοθεραπευτές Βίκυ Ζέρβα – Σπανού και Πέτρο Βαγιάκο. Η παρουσίαση του θέματος που τους απασχόλησε έχει ως εξής:
«Η ψυχική ανθεκτικότητα ως η ικανότητα του ατόμου να επιβιώνει και να αναπτύσσεται όταν αντιμετωπίζει αντιξοότητες, συνθήκες απαιτητικές ή και επικίνδυνες, επηρρεάζεται από παράγοντες βιολογικούς, ψυχολογικούς, περιβαλλοντικούς που αλληλοεπιδρούν (Zondella, 2006, Pecillo, 206). Το παιχνίδι, ως το βασικό μέσο θεραπείας για την ψυχοθεραπευτή Παιγνιοθεραπευτή – Δραματοθεραπευτή, με την ιδιότητα της αισθητικής απόστασης που παρέχει (R. Landy 2001), δίνει την ευκαιρία στο άτομο οποιασδήποτε ηλικίας να επιλέξει στο δικό του χώρο, χρόνο και ρυθμό, να παίζει ξανά και ξανά τις εμπειρίες του, ακόμα και τις πλέον τραυματικές, να εξερευνήσει και να πειραματιστεί με διάφορες ιστορίες, σενάρια, ρόλους, να δώσει και να πάρει πολλά και διαφορετικά χαρακτηριστικά στους ήρωες των «παραστάσεων» που σκηνοθετεί.
Οι ρόλοι: θύμα, θύτης, σωτήρας, παρατηρητής εναλλάσσονται διαρκώς (Sakkas, 2018). Η ικανότητα του μη κατευθυντικού παιχνιδιού να παρακάμπτει τις καλά σχηματισμένες αντιστάσεις μας, φαίνεται να συμβάλλει στην ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας.
Στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία συναντώνται ταυτόχρονα στο εδώ και τώρα οι ιστορίες του θεραπευόμενου, του θεραπευτή και όλων των συστημάτων που έχουν διαμορφώσει τις μέχρι τώρα προσωπικές τους διαδρομές. Χρειάζεται προσοχή λοιπόν, διότι μόνο το παιχνίδι που επιλέγεται ελεύθερα, σε ασφαλές πλαίσιο, για τη χαρά του παιχνιδιού και μόνο, χωρίς προσδοκία για το αποτέλεσμα, μπορεί να επιτρέψει στην από τον Jung ονομαζόμενη «σκιά» του εαυτού να παιχτεί από εμάς και όχι να μας παίζει εκείνη (D. Gammage, 2017)».
