Συστημική Διαλεκτική Πολυεπίπεδη Πολυεστιακή Προσέγγιση

Η αρχική ώθηση δόθηκε από τις κοινωνικές συνθήκες στη μετεμφυλιακή Ελλάδα,  αναζητούνταν τρόποι να υποστηριχτούν τα  άτομα, οι οικογένειες και οι κοινότητες για να ξαναχτίσουν την ενότητα στη ζωή τους και μια αίσθηση νοήματος. 

Το νόημα είναι κεντρικό.Η θεμελίωση της προσέγγισης είναι ουσιαστικά υπαρξιακή, εκπορευόμενη από το όραμα των ιδρυτών της  να προσφέρουν στην κατακερματισμένη κοινωνία μια προσέγγιση που θα σέβεται τη βασική ενότητα της ζωής: άτομο και ομάδα ως αδιαίρετη οντότητα, αναπτυσσόμενοι μαζί σε συνεργατική βάση. Μια ομάδα και ένα σχέδιο δημιουργήθηκαν για την απόκτηση των δεξιοτήτων και την έναρξη ενός  κέντρου που θα παρείχε το πλαίσιο για την επεξεργασία  νέων  αναδυόμενων θεωρητικών σχημάτων και  εφαρμογών. Η αναζήτηση νοήματος στη ζωή ως δημιουργικό μέλος κοινότητας έγινε η βάση της προσέγγισης. Με τα λόγια του ίδιου του  Γιώργου Βασιλείου: «Ο χειρότερος εθισμός είναι ο εθισμός σε μια ζωή χωρίς νόημα».

Ο Άνθρωπος ως σύστημα. Στα αρχικά κείμενά του  ο Γ. Βασιλείου γράφει, « Ο Άνθρωπος (το ανθρώπινο ον  στα ελληνικά) και η  ομάδα θεωρούνται πτυχές της ίδιας διεργασίας» – βασική αριστοτελική αντίληψη. Τα άτομα, οι οικογένειες και οι ομάδες γίνονται αντιληπτά ως ανοιχτά, δυναμικά, βιο-ψυχο-κοινωνικο-οικονομικά-πολιτισμικά συστήματα σε αλληλεπίδραση, αλληλεξάρτηση και συναλλαγή με άλλα συστήματα στο ευρύτερο πλαίσιο τους.

Η λειτουργικότητα ορίζεται ως σπειροειδής διαδικασία σε επίπεδα αυξανόμενης  οργανωμένης πολυπλοκότητας, μέσω της μορφογένεσης και της αναμόρφωσης – βασικών μηχανισμών αλλαγής – προς τη συναισθηματική γνωστική-κοινωνική διαφοροποίηση και ολοκλήρωση. Ο Γ. Βασιλείου πρότεινε την έννοια της ανωτροπίας αντί της αρνητικής εντροπίας, για να επικεντρωθεί στην προώθηση της λειτουργικότητας έναντι της αναχαίτισης της   δυσλειτουργίας, διαρκώς  αναζητώντας την ανοικτότητα  στην οργάνωση και την οργάνωση στην ανοικτότητα. (Βασίλειου 1973).

Έλλειψη ισορροπίας. Η ανωτροπία σχετίζεται με την διαχείριση της έλλειψης ισορροπίας, όταν νέες πληροφορίες  διυλίζονται  από το σύστημα, μια ιδέα που ήταν κεντρική στις θεωρητικές συζητήσεις στο ΑΚΜΑ στις αρχές της δεκαετίας του 1970: Η σπειροειδής ανάπτυξη, σε ορισμένα σημεία, απαιτεί την αποδόμηση, που βιώνεται ως δυσφορία ή κρίση, η οποία επιτρέπει την αναδόμηση, που  ενσωματώνει νέα στοιχεία από την εμπειρία και από το μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Η εισαγωγή του βέλτιστου ως προς τη θεραπεία ανισορροπίας στη θεραπεία οικογένειας θεωρείται σημαντική για την καλλιέργεια των υποδοχέων αλλαγής του συστήματος. Τεχνικές από το ψυχόδραμα και τα  παράδοξα χρησιμοποιούνται, υπό αυτή την άποψη.

Διαλεκτική. Η προσέγγιση λαμβάνει υπόψη τη διαλεκτική που δημιουργείται μεταξύ των αλληλένδετων συστημάτων – που προκύπτουν από τις διεργασίες συνεξέλιξης εντός  και ανάμεσά τους. Διακρίνεται από την έννοια του διαλογικού, που αναφέρεται στον πραγματικό διάλογο που συμβαίνει μεταξύ συστημάτων (π.χ., οικογένεια ή μέλη ομάδας). Στη θεραπεία, η διαλεκτική αρχή μπορεί να οδηγήσει τον θεραπευτή, που εργάζεται με μια δύσκολη σχέση γονέα-παιδιού, να επικεντρωθεί κυρίως στα χωριστά, αλλά συνεξελισσόμενα πρότυπα ανατροφής τους, τους παρά στον άμεσο διάλογό τους.

Πολυεπίπεδη. Η κεντρική θέση της έννοιας της ενότητας στις ανθρώπινες διεργασίες θεμελιώνεται περαιτέρω στην αρχή της ιεραρχίας των αλληλένδετων κοινωνικών συστημάτων σε διαφορετικά επίπεδα οργανωμένης πολυπλοκότητας (Βασιλείου και Βασιλείου 1982). Οποιοδήποτε σύστημα (ατομικό, οικογενειακό, μικρή και μεγάλη ομάδα, σχολείο, οργάνωση, κοινότητα) προσεγγίζεται ως αναπόσπαστο μέρος της συγκεκριμένης ιεραρχίας εντός της οποίας  λειτουργεί, αποτελεί το υπερσυστημικό του πλαίσιο· για να καταλάβει κανείς, να συσχετίσει με, και να συμμετάσχει σε θεραπεία ή εκπαίδευση, πρέπει να παρακολουθεί τόσο τον τρόπο που το σύστημα, π.χ. μια οικογένεια, είναι εσωτερικά οργανωμένο – πώς τα μέλη αλληλοεπιδρούν, καθώς και πώς η οικογένεια αλληλεπιδρά και λειτουργεί στο ευρύτερο πλαίσιο της διευρυμένης οικογένειας, κοινότητας, εργασίας και σχολείου και ειδικότερα πολιτισμού και αναπτυξιακής φάσης.

Πολυεστιακή. Η ολιστική θεώρηση των διεργασιών που εξελίσσονται σε διαφορετικά επίπεδα του συστήματος επιτρέπει στον  παρεμβαίνοντα – θεραπευτή ή εκπαιδευτή –να αλλάξει την εστίαση μέσα στις συνεδρίες από το ένα σύστημα στο άλλο ή από το ένα επίπεδο στο άλλο (π.χ. από την οικογένεια ως όλον,  στη σχέση του ζευγαριού με την υποομάδα των παιδιών, στη σχέση μεταξύ θηλυκών και αρσενικών μελών, ή μεταξύ τριών γενεών ή διαφορετικών πολιτισμών, όπου χρειάζεται). Η μετατόπιση της εστίασης διευκολύνει τη διατήρηση ενός βέλτιστου στη θεραπεία και στο επίπεδο μάθησης κινητοποίησης, και στο άνοιγμα νέων εναλλακτικών (Πολέμη-Τοδούλου et al.1998).

Συνδυασμένα πλαίσια θεραπείας. Τα άτομα αντιμετωπίζονται ως μέλη των ομάδων στις οποίες λειτουργούν: οικογένεια, κοινωνικές ομάδες, κοινότητα και πολιτισμός (Διονύσης Σακκάς 1990).Επομένως, οι θεραπευτές χρησιμοποιούν μεμονωμένες συνεδρίες, οικογενειακές συνεδρίες (για ολόκληρη την ομάδα ή οποιαδήποτε υποομάδα) και ομαδικές συνεδρίες, με κοινό τρόπο, συνδυαζόμενες, όπως κρίνεται κατάλληλο για κάθε περίπτωση: λίγο μετά τις πρώτες οικογενειακές συνεδρίες, το ζευγάρι ή ένα ή περισσότερα από τα μέλη μπορεί να παροτρύνονται να ενταχθούν στην ομαδική θεραπεία για να γίνουν αγωγοί αλλαγής για τον εαυτό τους και για την οικογένεια. Στο ίδιο πνεύμα, τα άτομα που ξεκινούν με ατομική θεραπεία και εισέρχονται στην ομαδική θεραπεία ενθαρρύνονται να πραγματοποιούν συνεδρίες οικογενειακής θεραπείας, για να συμπληρώσουν και να παγιώσουν τις επιθυμητές αλλαγές στο οικογενειακό πλαίσιο. Το θεραπευτικό σχήμα μπορεί να περιλαμβάνει  ακόμη και τη συμμετοχή ενός ή περισσότερων μελών σε μια ομάδα γονέων ή προσανατολισμού ζωής, σε βιωματική εκπαιδευτική ομάδα. Η συνδυασμένη χρήση διαφορετικών ρυθμίσεων αναπτύχθηκε ως βασικό χαρακτηριστικό της διεξαγωγής θεραπείας στον ΑΚΜΑ, την ώρα που οι κινήσεις της ομαδικής και της οικογενειακή θεραπείας εξακολουθούσαν να είναι σχετικά διακριτές  σε συνέδρια, δίκτυα και περιοδικά.